Własny Kąt

Projektowanie, budownictwo, wnętrza

Polska architektura sakralna w baroku

Barok był epoką, która rozpoczęła się z końcem XVI wieku, wówczas gdy w architekturze polskiej dominowała stylistyczna forma późnego renesansu wraz z manieryzmem. Prekursorami byli jezuici, którzy zostali sprowadzeni do naszego kraju w 1564 r. Cieszyli się oni poparciem dworu oraz magnaterii. Zarówno w Polsce jak i w krajach Europejskich, pierwsze z barokowych kościołów budowane były przez architektów, którzy byli zakonnikami. Bardzo często wzorowali się oni na rzymskim kościele Il Gesu.

nieswiez

W ówczesnych czasach w granicach Rzeczypospolitej powstało wiele kościołów w tym stylu:

  • wybudowany w latach 1584-1593 kościół w Nieświeżu, którego budowniczym był Giovanni Bernardoni,
  • w Kaliszu, wybudowany w latach od 1592 do1597 kościół św. Wojciecha oraz św. Stanisława Biskupa, który był dziełem Bernardoniego,
  • w Krakowie św. Piotra i Pawła, budowa rozpoczęta przez Britiusa, ukończona przez Trevano w latach od 1605 do1619,
  • w Jarosławiu budowany od 1591 do 1594 roku, który był dziełem Britiusa,
  • pojezuicki w Lublinie, wybudowany w latach od 1586 do1604 roku, wg planów Bernardoniego,
  • pojezuicki we Lwowie – św. Piotra i Pawła, budowany od 1610 do1630 roku,
  • kościół w Wilnie – św. Teresy, budowany od 1635 do 1650 roku,
  • w Wilnie – św. Kazimierza powstały w latach 1604-1618 projektu Frankiewicza.

Formą, która charakteryzowała budownictwo sakralne w okresie baroku to sanktuaria, które pozwalały wiernym aby mogli odbywać w nich wielkie procesje, do których należały m.in. Droga Krzyżowa. Poszczególne stacje w formie kaplic zlokalizowane były pośród lasów lub na pagórkowatych terenach. Pierwsze z sanktuarium takiego typu zbudowano w Kalwarii Zebrzydowskiej, według zlecenia Mikołaja Zebrzydowskiego. Projekt klasztoru sporządził Bernardoni. Wybudowany w w okresie od 1603 do 1609 roku kościół szybko okazał się za mały do tego aby pomieścić pielgrzymów. W czasie rozbudowy nawa zastała zmieniona na prezbiterium i dobudowany został nowy korpus.

Wczesnobarokową budowlą sakralną jest również bernardyński klasztor znajdujący się w Leżajsku. Tak jak klasztor z Kalwarii Zebrzydowickiej cechuje się pałacowo-obronnym charakterem. Projektantem był Pellaccini – włoski architekt. Klasztor wybudowano na planie, którym jest czworobok otaczający wirydarz, posiadający na narożach niewysokie pawilony. Bazylikę zbudowano w latach od 1618 do 1628. Wystrojem wnętrz zajęli się zakonnicy. Całość otoczono murami obronnymi z basztami.

Na Bielanach pod Krakowem w latach 1618-1630 wybudowano klasztor kamedułów. Posiadał dwuwieżową fasadę, która została zaprojektowana przez Spezza. Budynek został wybudowany pośród czworobocznego dziedzińca. Z trzech stron zabudowany został budynkami, w których znajdowały się pomieszczenia administracyjno-gospodarcze.

Wczesnobarokową budowlą jest także karmelicki klasztor znajdujący się w Czernej. Pośród zabudowań klasztornych zlokalizowano kościół, którego plan to krzyż grecki.
Nowy Wiśnicz posiada barokowy karmelicki klasztor i kościół parafialny wybudowany w latach 1616-1621. Prace przy nim prowadził Trapola.

Zupełnie inne rozwiązania posiada kolegiata w Klimontowie – św. Józefa wybudowana w latach 1643-1650. Zaprojektowana została przez Laurentiusa de Sent. Jej plan to elipsa z dwupoziomową nawą, która otacza wnętrze świątyni.

Budownictwa sakralne to również kaplice rodowe, które znane już były wcześniej, budowane nadal w epoce baroku. Przykładami tych zabytków są:

  • kaplica królewska na Wawelu, zbudowana od 1664 do 1676. Na zewnątrz wzorowana była na kaplicy Zygmuntowskiej, natomiast wewnątrz udekorowana została czarnym marmurem oraz symbolami śmierci, które mówią o przemijaniu życia oraz jego znikomości,
  • kaplica w Wilnie – św. Kazimierza, zaprojektowana została przez Tencallę, a zbudowana w latach 1623-1636,
  • kaplica św. Katarzyny w Krakowie w kościele św. Trójcy, wybudowana 1627-1633 roku. Projekt przypisywany Tencalli, natomiast prace budowlane były nadzorowane przez Andrea oraz Antonio Castelli.